کچانی دەروەزەکار!

ماوەیەکە بەهۆی شەڕی داعش و خراپی بارودۆخ ژمارەیەکی زۆر ئاوارەیەی زۆری عەرەب و سوری ڕووی لە هەرێمی کوردستان، ئەوەی جێگەی داخە دیاردەی سواڵکردنە بەکچان لەنێو ترافکیەکانی شاردا، کچانێکی کە لەتەمەنی لاوی و منداڵ وگەنجن، کەئەمەش ڕەنگە پەلبکێشێت بۆ کاری خراپترو کاریگەری خراپی هەبێت لەسەر تاکەکانی کۆمەڵگەو شیرازەی خێزان هەڵبوەشێنێتەوە.

ئەم حاڵەتی ئێستایی هەرێمی کوردستان و هەستی پێدەكرێت و دەبینرێت كە  هەندێک لەو منداڵان  بەکچ و کۆرەوە بەمەبەستی سواڵكردن ،بازرگانیان پێوە دەكرێت یان كاری قورسیان پێدەكرێت و لەقوتابخانە دەردەهێنرێن. جێگەی نیگەرانیەو پیویستی بە بەدواداچوونی ورد هەیە بۆئەوەی بزانرێت بەڕاستی حاڵ و گوزارەنیان خراپە ، یاخودا ئەو کارانەی دەیکەن ئامانجی دیکەی لەپشتەوەیە، جونکە لەئێستا هەرێمی کوردستان لەشەردایە لەگەڵ داعش و ، ڕیککەوتنەکانی لەگەڵ بەغداد سەرکەوتوو نەبووە و، باس لەڕاگەیاندنی سەربەخۆی دەکات و وەچەندین کێشەوگیرو گرفتی دیکە، چۆن بزانرێت ئەوەنەی ئێستا لەهەرێمی وکردستانن بەناوی سواڵکردنەوە خەریکی کۆکردنەوەی زانیاری و جاسوسی کردن نەبن، گومانی تێدانیە کە سود وەرگرتن لەکچان بۆ ئەو جۆرە کاران پلانەکانیان سەردەگرێت ،چونکە بیر لەوەدەکەنەوە ڕەنگە زۆر بەزەحمەت هەست بە کچێک بکرێت کە خەریکی ئەو جۆرە کارە سەختانە بێت. بۆیە پێویستە بەوورییەوە ئاگاداری هەڵسوکەوتی ئەو دەروەزەکارانە بین ، کە ڕۆژ تا ڕۆژبێت ژمارەیان زیاتر دەبێت لەنێو شارو ترافیک لایتەکاندا، نازانم تا ئێستا پشکنین بۆ ئەو شتانە ئەنجام دراوەکە هەندێکیان خریکی فرۆشتنی، چونکە هەموو ئەگەرێک لەم ڕۆژەدا، جێگەی هەڵوێستە لەسەر کردنە، وەک پێشنیان وتوویانە"خۆپاراستن لەچارەسەرکردن باشترە"

ئیسلام دژی ستەمە

ئیسلام: ئایینێکی یەکتاپەرستییە بەپەیڕەوکەرانی ئەم ئاینەش دەوترێت موسڵمان.

ئیسلامی پەیامێکی جیهانیە، ئیسلام بەرنامەیەکە تێیدا ڕێنونی خەڵک دەکات بۆسەر ڕێگای و، کۆمەڵێک بنەمای هەیە دەبێتە هۆی چارەسەرکردنی بارودۆخەکان و، ئاستی مرۆڤ دۆستی و خۆشەویستی لەنێوان گەلاندا زیندوو دەکاتەوە و، برین و زامەکانیانیان ساڕێژدەکات و لەپاشکۆیەتی و ژێردەستەی گەلان ڕزگاریان دەکات و کەسایەتی خۆیانیان پێ دەبەخشێتەوە. ئیسلامی دژی جیاوازی ڕەگەزایەتی و چەوساندنەوە و ستەم کردنە لەیەکتری هەموو جیاوازییەکان ڕەت دەکاتەوە. (لست علیهم بمصیطر)، دەڵێت ستەم قەدەغەیەو ستەمکاری تاریکییە و مایەی ڕوخانە دەبێت قبوڵ نەکرێت. پێویستە مرۆڤەکان و گرووپەکان ، گەلەکان بەدوور لەهەر زۆر لێکردنێک و بەئیرادەی ئازادی خۆیان بچنە ناو پەیوەندی و چوارچێوە سیاسییەکانەوە، ئەمەش ئەو کەسانە دەخاتە درۆ کە دەڵێن ئیسلام بەزەبری شمشیر بڵاوبووەتەوە و، دواکەوتوویی و چەوساندنەوەکانی کورد دەخەن ئەستۆی ئیسلام. ئەوانە کەسانێکن دڵ و دەروونیان ژەنگی گرتووە دایانەوێت بەڕێگەی درۆکانیانەوە خۆیان لەدڵی گەورەکانیدا ، شیرین بەکەن. ئێمەی موسڵمان پێویستە بەرگریکارێکی سەرسەختی ئەم دینەی خودای گەورە بین و نەهێڵێن، لادینەکان چەشنی ڤایرۆس وان بۆ کۆمەڵگە بەمەرامە پیسەکانی خۆیان بگەن.ده‌بێت  کارو کردەوە کانیشمان ته‌نها بۆ خوا بكرێن و له‌به‌ر خاتری خوا و له‌ترسی خوابكرێن ،ده‌بێت ( اخلاص ) ێكی ته‌واومان هه‌بێت ، ئه‌و كاته‌ خوای گه‌وره‌ لێمانوه‌رده‌گرێت و لێمان ڕازی ده‌بێت و به‌ به‌هه‌شته‌ خۆشه‌كه‌ی شادمان ده‌كات ، وه‌هه‌ركه‌سێك بۆ جگه‌ له‌ خوای بكات ئه‌وا له‌ ڕۆژی دوایدا خوا پێی ده‌فه‌رموێت بڕۆبۆ كێت كردووه‌ با ئه‌و پاداشتت بداته‌وه‌.

حیزب و حیزبەکوردستانیەکان

د.عەلی شەریعەتی لە"فەرهەنگی زاراوەکان" بەم شێوەیە پێناسەی حیزب دەکات. حیزب:ڕێکخراوێکی کۆمەڵایەتیە خاوەن جیهانبینی و ئایدۆلۆژیا و فەلسەفەی مێژوو و یاسای کۆمەڵایەتی باڵایە، پێگە و لایەنگری چینایەتی، ڕێبەرێکی کۆمەڵایەتی، فەلسەفەی سیاسی ، لەیەنگری سیاسەت، کەلتوور، دروشم، ستراتیژیەت، تاکتیک، ڕووبەڕووبوونەوە، ئامانجێکە دەیەوێت باری ئێستای مرۆڤ و میللەت و کۆمەڵگە یان چینێکی تایبەت بگۆڕیت بۆ بارێکی خوازراو و بیخاتە جێی بۆیە لەبەرانبەر ئەمەدا هەموو حیزبێک خاوەنی دوو دیدگای جێگیر و ناجێگیرە ئەوانیش برتین لە: فەرمانکردن و رەدکردنەوە.

د. مەحەممەد عیمارە لەبارەی  زاراوەی حیزب دەڵێت: بۆ رێكخستن بەكاردێ كە كۆمەڵێ كۆدەكاتەوە لە تاكەكان كە یەك هزر و بیركردنەوە و وێنای فكریان هەیە كە لە هەندێ بابەتی سیاسی رایەك هەڵدەبژێرن.

هەرچی سەبارە بە حیزبەکوردستانیەکانیشە: مەبەست لێیان ئەو حیزبانەنە کە لەدوای ١٩٧٥ وە لەکوردستان دروست بوونە و، سنوری چالاکییان تەنها کوردستانە و، کۆتای ناوکەشیان بەکوردستان هاتووە.زاراوەی  حیزبە کوردستانیەکانش لەدوای بەرپاکردنی بەرەی کوردستانی لە٧-٥-١٩٨٨ سەری هەڵداوە لەدوای ڕاپەڕینیش پەرەی سەند بۆ ئەو مانای ئێستا.بەڵام سەبارەت بە هەردوو حیزبی (شوعی و یەکگرتوو)ی جاران . مسعود عبدالخالق لەکتێبی ناسنامەی حیزبە کوردستانیەکاندا ئاماژە بەوە دەکات:لەبەر ئەوەی ئەو دوو حیزبە بارەگای سەرەکیشیان لەکوردستانە بەحزبی کوردی ناژمێرین، تا دوای ڕاپەڕین بەڕاشکاوی بوونە کوردستانی ئینجا لەو مێژووە لەچوارچێوەی حزبە کوردستانیەکانن.

گرنگی کات

کات: "نابینرێت و ده‌مرێت، مردوویه‌کی بێ گۆڕ و ته‌رم"

کات: ئەو چركە و خولەكەیە کە تێدەپەڕێ دەڕوات و پاشەكەوت ناكرێت و ناگەڕێتەوە. كه‌سانێ كه‌ نرخ و به‌های كاتیان لایه‌، ئاماده‌ن گه‌ر كات بە پاره‌ بوایه‌ بیانكڕیایه‌، چونكه‌ ئه‌زانن ته‌مه‌نی ئینسان یه‌ك-دوو ڕۆژێكه‌ دێ و ئه‌ڕوات و گەڕانە دواوەوی بۆ نیە.

مرۆڤ هەروەک چۆن لەبووندا  شووێنێکی داگیر کردووە  لەسەر ئەم زەمینە بەهەمان شێوەش کاتێکی دیاری کراوی هەیە ڕۆژێک دەێت ئەو کاتەی بەسەر دەچێت،کە بەسەریش چوو  ئیدی هیچ شتێك جێی ناگرێتەوە و بەهیچ هێزێك ناگێردرێتەوە.بۆیە گرنگە بزانێت چۆن ولەچیدا کاتەکانمان بەکاردەهێنین، چونکە کاتی ئێمە یەکسانە بەژیانی ئێمە، کاتێک دەڵێن کات زوو دەڕوات واتا لەتەمەنی ئێمە زوو دەڕوات، ئەوە تەمەنی ئێمەیە کە زوو زوو بەرەو بەسەرچوون دەڕوات.گرنگترین شت لە بەڕێوەبردنی کات بە شێوەیەکی دروست ئەوەیە کەئامانجەکەت دیاری بکەی هەر لە ساتی یەکەمەوە، پلان و بەرنامەی ڕێژی خۆتت کردبێت، بۆ ئەوەی کاتە بەنرخەکاندا لەدەست نەچێت و کاتێک بەئاگا بێتەوە لەهیچ کام بە کارەکانت ڕانەگەشتووبیت. پێشینان وتوویانە کات:وەک شمشێر وایە گەر نەیبڕیت ئەت بڕێت.بەداخەوە یه‌کێک له‌ گه‌وره‌ترین هه‌ڕه‌شه‌کانی سه‌ر که‌ڵک وه‌رگرتنی تاکه‌کان له‌ کات، مامه‌ڵه‌کردنی نادروستانه‌یه‌ له‌گه‌ڵ ئامێره‌ ته‌کنۆلۆژییه‌کانی سه‌رده‌مدا، به‌جۆرێک ئه‌م ئامێرانه‌ لای ژمارەیەکی زۆری گەنج و لاو پشکی شێریان بەرکەتووە لەکات بەفێرۆداندا، چەندین گەنج هەن بە چەندین سەعات بەدیار بەرهەمەکانی تەکنۆلۆژیایی دونیایی مۆدێرنەدا دادەنیشن بێ ئەوەی بیربکەنەوە و داهێنانیان هەبێت. ئەمە وادەکات لەو تاکە نەک تاکێکی بەرهەم دار نەبێت بەڵکو لەڕووی دەروونیشەوە دەبێت بەکەسێکی داڕووخاوە، بە پێی توێژینەوەیەک ئەو کەسانەی کە ئەزانن چۆن کاتەکانیان بەڕێوەبەرن لە ئیشی بە سودو بەرهەمدار، خۆشحاڵترن لەو کەسانەی کاتەکانیان بە فیڕۆ ئەدەن بەبێ هیچ سودێک چونکە خۆشبەختی بەندە بە ئیش و کاری بە سودەوە

مرۆڤی کۆیلە

هیگڵ دەڵێت :کۆیلە ئەو کەسەیە کە وەك ئاژەڵ بە تەنها بۆ مانەوە هەوڵ دەدات و، نایەوێت دان بە بوونی خۆیدا بنێ.

لە فەرهەنگی سیاسی کوردستان و لە ئەنجامی ململانێ ی نێوان هێزە سیاسیەکان، لایەنگرانی حیزبەکان بەردەوام هەندێ چەمک و دەستەواژەیان لە دژی یەکتری بەکارهێناوە بەنمونە "کۆیلە". ئەم چەمک و دەستەواژانە بە شێوەیەک داڕێژراون کە ئامانج لێ ی دژایەتیکردن و کەمکردنەوەی سەنگ و قورسایی یەکتر بووە...لەئەمڕۆی کوردستانیشدا کۆیلە بوونی هەیە و جۆری زۆرە هەندێک کۆیلەی پارەو هەندێک کۆیلەی حیزب و دەسەلات و هەندێک کۆیلەی داب و نەریتن...وە خراپترین  کۆیلایەتیش، کۆیلایەتیی نەفس و ئارەزووە...هتد

كۆیله‌ ئه‌و جۆره‌ كه‌سانه‌ن كه‌ له‌ ئازادی ڕاده‌كه‌ن و دەترسن ونایەنەوێ لە پێناوئازاد بوونی خۆیاندا ڕووبەڕوی مەترسی ببنەوە ،بەڵام ئامادەن ماستاو بۆ گەورەکانیان بکەن و له‌به‌ر ده‌رگای گه‌وره‌كاندا بوە‌‌ستن‌ و،لەم بارودۆخە خراپەی ئێستای هەرێمیش دا  خۆیان گیان فیدای  سەرۆکی حیزبەکەیان بکەن و، لایەنگرانی حیزبێکی دیکە بەکۆیلە ناوببەن!. لەبری ئەوەی شەڕ بۆ دابینکردنی ژیانێکی شیاستە و نان و موچە بکەن ، خەریکی  شەڕە پەڕۆ و شەڕی ڕەنگەکانن.

 کۆیلە هەر کۆیلە جا  سور یان زەرد یاخود سەوز ،قاوەیی وە یان هەر ڕەنگێکی دیکە  بێت.بۆیە ئێستا چرکە ساتی بەئاگا هاتنەوەیە پێویستە دەکات ئیدی کۆیلەکان خۆیان لەکۆت وبەندی کۆیلایەتی ڕزگار بکەن و،وەکو مرۆڤی ئازادو خاوەن ئیرادە بەسەربەستی وبەسەربەرزی بژین و هەست بەمەترسییەکانی سەر ئەم نیشتمانە....

ئافرەت و ئەرک وماف

ژنان لەپێش هاتنی ئاینی ئیسلام ستەم لێكراو بوون،لەلایەن هەموو یاساو گەلێكەوە، وە بەچاوێكی سوكەوە وەك بەندەیەك سەیر دەكران، وە هەروەها لە لایەن ئەوانەیش كە خۆیان بە خاوەنی كتێبی ئاسمانی دەزانی،وەك جولەكەو گاورەكان، هەر بەهەمان شێوە سەیر دەكران.ژنـان دەکـڕدران و دەفـرۆشـران، بەڵام کە ئیسلام هات ژن و پیاوی یەکسان کرد، ڕێز و گەورەی بۆ ئافرەت گەڕاندەوە... ئافرەتی بە ماف و ئەرکەکانی  ئاشنا کرد.

کەچی لەم ڕۆژگارەدا زۆرن ئەو کەس و لایەن و ڕێکخراوانەی بەقسەی بریقەدار و لووس تازە بە تازە دێن داوای مافی ئافرەت دەکەن و نان بە پرسی ئافرەتەوە دەخۆن .هەندێک لە ورێکخراوانەش لەڕیگەی کۆڕ و سیمینارو چالاکیەکانیانەوە  دەیانەوێت ئافرەتان  ئاشنا بکەن بەمافەکانیان، کەچى نەمان بینى پرۆژە و پلانیکى وایان پێبێ کە هۆشیارى رەها ببەخشێتە ئافرەتان بوخۆناسین وپیگەیاندنیان ، بۆ ئەوەی هەنگاو هەڵگرن بۆ بەدەست هینانى خەونوو و ئامانجەکانیان.

زۆرێک لە ڕێکخراوەکان  کورد ئاسا : سەری زمان و بنی زمانیان باسکردن و داواکردنی   مافی ئافرەتان و ئاشناکردنیانە بەو مافە، بەڵام کەمن ئەوانەی باس لە ئەرکەکانی ئافرەتان دەکەن و ئاشنای ئەرکەکانیان دەکەن. بۆیە پێویستە ئەو جۆرە  ڕێکخراوانە  ریتمى بیرکردنەوەو هەوڵەکانیان بگۆڕن و سەرەتا کار  بۆ دیارى کردنى ئەرکەکانى ئافرەتان لەخیزان وکۆمەڵگەدابکەن ، دواتر باس لەمافەکانیان بکەن.لەسەر ئافرەتان خۆیانیش پێویستە بزانن ئەرکیان چیە و ئاشنا بن بەئەرکەکانیان و، لەهەوڵدان بۆ وەدەستهێنانی مافەکانیان بەردەوام بن  هیچ کاتێك ماندوو نەبن و بەربەستەکانی سەر ڕێگەیان ساردیان نەکاتەوە بۆ ئەوەی پێگەی خۆیان لەناو کۆمەڵگەدا بەهێز بکەن . بێگومان ئەمەش پێویستی بە خۆڕۆشنبیرکردنە،خۆڕۆشنبیرکردن بۆ ئافرەتان زۆر زەرور و پێویستە مرۆڤی ڕۆشنبیر  چ ئافرەت بێت یان پیاو  بیرتیژ و وریاو بەئەزموون و خاوەن هزرو و هۆش و چالاکە و  زوو هەست بەشتەکان ئەکات و دەخوێنێتەوە .لەسەر پیاوانیش پێویستە  ڕێز لە ماف و کەرامەتی ئافرەتان بگرن و بۆ وەدەستهێنانی مافەکانیان هاوکاریان بن. ئەوان دەبێ ئەوە باش بزانن کە هەر کۆمەڵگەیەك مافی ئافرەتەکانی نەدا پێشناکەوێ.

ڕازی لێبوردەیی

(لە مێژووی پێگەیشتنی مرۆڤایەتیدا چەمکی لێبووردەیی و بەخشندەیی ڕەگێکی درێژی هەیە. لە هەر قۆناغێکیشدا مانا و ئەرکی تازەی لێبارکراوە. لەمەودوایش ئەو چەمکە هەر دەمێنێ و باری ماناکەی دۆڵەمەندتر و فرەڕەگەزتر دەبێت. لێبوردەیی :زاراوەیەکی کۆمەڵایەتی و ڕۆشەنبیری و ئایینیە بەکاردەھێنرێت بۆ ئاماژەکردن بەو پیادەکردنە کۆمەڵیانە یان تاکەسیانەی کە لێپێچینەوە لەگەڵ ھەموو ئەو کەسانە ناکان کە باوەڕیان یان ھەڵسوکەتیان بەشێوەیەکی جیاوازە لەگەڵ ئەوەی کە ڕەنگە مرۆڤ پێی قایل نەبێت).

لێبوردەیی بریتییە لە گەیشتن بە خاڵێك كە تیایدا دەزانیت كە تۆ پێویستت بە توڕە بوون نییە.هەستنەكردن بەوەی تۆ قوربانیت،بەڵام بەرانبەرەکەت دەبوریت و چاوپۆشی لێ دەکەیت ، بۆ ئەوەی ئاسوودە بیت وڕق‌و كینە ئازاری ناخت  نەدات

كاتێك هەڵەیەك دەكەیت چۆن حەزدەكەیت، بەرامبەر لێت خۆشبێت، تۆش وەهابە، ئەگەر كەسێك هەڵەیەكی بەرامبەر كردیت، لێی ببوردە بە، ژیان خۆی سەختە بەگرتەن دڵی رق و کینە وهەوڵی تۆڵەکردنەوە هێندەی دیکە لەخۆتی سەخت مەکە، پەروەردگاری باڵا دەست بەو هەموو دەسەڵاتەیەوە لەمرۆڤە خەتاکارەکان دەبورێت، ئاخۆ تۆی بەندە  بۆ ناتوانیت لێبوردە بێت و بەرانبەرەکەت ببەخشێت.بەخشندەیی و بەخشین دەبێتە هۆی  دڵ خۆشکردنی  مرۆڤەکان خۆتیش بەتایبەتی کاتێک ئەو هەستەت بۆ دروست دەبێت هاوکاری مرۆڤێکت کردووە و دڵی خۆی و خانەوادەکەیت خۆش کردووە، خۆتیش هەست بە ویژدانێکی ئارام و خۆشییەکی لەڕادەبەدەردەکەیت .

زۆرێک لە لێکۆڵینەوەکانی جیهان دەریانخستووە ئەو کەسانەی کە دەبەخشن و بەخشندەن هەمیشە جۆرێک لە بەختەوەری و دڵخۆشیان هەیە کە ڕاستەوخۆ کاریگەریان لەسەر تەندروستیش هەیە، بەجۆرێک دەوترێت سوڕی خوێنی کەسە بەحشندەکان دوای بەخشین, بەشێوەیەکی ڕێکو پێکتر کاردەکات.

نەوت وهەرێم

بەگوێرەی ئامارەکان هەموو نەوتی یەدەگی جیهان تریلیۆنێك و 118 ملیار بەرمیلە، ئەگەر 45 ملیار نەوتی یەدەگی هەرێمی كوردستان لەبەرچاوبگرین، سەرچاوەكانی نەوتی هەرێمی كوردستان لانیكەم 4%ی هەموو یەدەگی نەوتی جیهان پێكدێنن و،.پەرەپێدانی كێڵگەكانی نەوت و غاز لە هەرێمی كوردستان لە چەند ساڵی رابردوودا و دەسپێكردنی هەناردنی نەوت بۆ بازاڕەكانی جیهان  رووداوگەلێكن كە وەك فاكتەرێكی گرنگ بۆ سەقامگیریی ئاسایشی وزەی جیهان تەماشا دەكرێن.

بەپێی راگەیەندراوەكانی وەزارەتی سامانە سروشتییەكانیش لەساڵی (٢٠١٤) دا ، لەسەرەتای دەسپێكردنی پەرەپێدانی كەرتی نەوت و غازدا نزیكەی 20 ملیار دۆلار سەرمایەگوزاریی دەرەكی لە هەرێمی كوردستان بۆ پەرەپێدانی سەرچاوەكانی نەوت و غاز كراوەو ئەوەش تەنیا سەرەتایە، بەڵام ئەو دەستکەوتانە چی لێهاتووە وەالله اعلم ،

ئەوەی جێگەی پرسیارە لەم نیعمەتەسروشتیەیە کە خودا بە خاکی کوردنی بەخشیوە تاچەندە بەسودی تاکی کورد بەکارهێنراوە تاچەندە ژیانی تاکی کورد گۆڕانی بەسەرداهاتووە لەسایەیەی ئەو ڕیژە زۆرەی یەدەگی نەوت لەهنیشتمانەکەیەدا ، بەدڵنیاییەوە ئێستا هەرکەس ئەم بابەت بخوێنێتەوە دڵێت، تەنها دوکەڵی کۆمپانیاکانی دەرهێنانی نەوت بەقسمەتی تاکی کورد بووە.

یاسای سندوقی كوردستان بۆ داهاتە نەوتی و گازییەكان رێگە دەدات بە ئەنجوومەنی وەزیرانی حکومەتی هەرێم بە هەڵبژاردنی دەستەیەک، کە لە لایەن پەرلەمانەوە پەسەند دەکرێت، تاکو هەڵبسێت بە دەستەبەركردنی ژمێرە گشتیەكانی ئەو داهاتەی كە حكومەتی هەرێمی كوردستان لە هەناردەی نەوت و بەرهەمە پاڵێوراوەکان و پاداشتەكانی گرێبەستەكانی كۆمپانیاكانی نەوتەوە بەدەستی دەهێنێت لە چوارچێوەی گرێبەستەكانی نەوت و گاز كە لەسەر بنەمای دەستوور و لەبەر ڕۆشنایی یاسای نەوت و گازی هەرێم ژمارە 22 ساڵی 2007 ڕێكخراون.بەئێسەشەوە نەک هەر هاوڵاتیانی ئاسایی وەزیرو سەرۆکی پەرلەمانا و پەرلەمانتارانیش نازانن ئەو داهاتەی حکومەتی هەرێم لەڕێگەی ەنوەتەوە بەدەست دەهێنێت چەندە وچی لێدەکرێت؟!گومانی  وەزارەتی سامانە سروشتیەکانی ئەم کابینیە زۆر لێزانەنە کاردەکانی خۆی دەکات و کاردەکات بۆ دروستکردنی قەیرانەکان بۆتە ھۆی پەکخستنی ھەموو بوارەکانی ژیان لەناوخۆی ھەرێمدا و وەستاندنی وێسگە کارەباییەکان و کارگە پیشەسازیەکان و تەواوی ئۆرگانەکانی تری خزمەتگوزرای و لەدەرەوەش بۆتە ھۆی مایە پوچبونی حکومەت و قەرزوەرگرتن و بەتاڵانفرۆشتنی نەوتی کوردستان.

هەموو نەوتی یەدەگی جیهان تریلیۆنێك و 118 ملیار بەرمیلە، ئەگەر 45 ملیار نەوتی یەدەگی هەرێمی كوردستان لەبەرچاوبگرین، دەبینین سەرچاوەكانی نەوتی هەرێمی كوردستان لانیكەم 4%ی هەموو یەدەگی نەوتی جیهان پێكدێنن، ئەوەش لە كاتێكدایە، هەوڵەكانی دۆزینەوە و گەڕان لە هەرێمی كوردستان بەردەوامی هەیە.

ئیسلامی سیاسی

ئەم زاراوەیە لەناوەڕاستی نەوەدەکانەوە کەوتووتە سەر ڕوپەری ڕۆژنامە و گۆڤار  و چاپکراوەکانی کوردستان و، درێژە پێدراوی کۆمەڵی زاراوەی ترە کە پێشتر  لەلایەن نەیارانەوە بۆ بزووتنەوە ئیسلامیەکانی  بەکاردەهێنرا.

زاراوەی ئیسلامی سیاسی زۆرتر لەدوای ھێرشەکانی ١١ی سێپتەمبەر بەکارهات ، سیاسەت کراوەتە سیفەت بۆ وشەی ئیسلام کەناوی ئاینی ماموسڵمانانە بەگشتی ، نەک بۆ دەستە و گرووپێک کە تێگەیشتنی تایبەتەوە مومارەسەی چالاکی سیاسی دەکەن.لەلایەن عەلمانیەکانەوە زۆرجاران تۆمەتی نازانستییانە و تیرۆر دەخرێتە پاڵ ئەزموون و هەژموونی ئیسلامییەکان و، ئامانجیانە هیچ کەسێک  کار بۆ ئیسلام نەکات و کەس و گرووپێک نەبێت لەبەرانبەر ئەواندا بوەستێتەوە تاوەکو بە خواستەکانی خۆیان بگەن .ئەو هێرش و قسانەی دەکرێتە سەر ئیسلام مۆرکی جدی بوون و زانستی دۆڕاندووە جگە لە کۆمەڵێک تۆمەت و چەواشەکاری هیچی تر نیە.

هەندێک پێیان وایە" ئەگەر کەس یان گرووپێک لە دنیای نوێدا بیەوەی بە پشتبەستن بە ئایین و پێکهێنانی حزبی دینی بانگەشە بۆ بەختەوەریی مرۆڤ لە دنیادا بکا، تەنیا بۆ دابینکردنی بەرژەوەندیی مادیی و سیاسییە و بازرگانی بە ئایینەوە دەکا، ئەگینا لە چوارچێوەی سیستمێکی سیکۆلاردا دەبێ بە بێ گوێدان بە باوەڕی ئایینی، بە دوای بەختەوەری وپشخستنی ژیانی هەموو اندا بگەڕێن نەک تاقمێکی تایبەت".عەلمانیەکان دەیانەوێت ئایین کورت بکرێتەوە بۆ پەیوەندی شەخسی نێوان مرۆڤ و پەروەردگار و وابەستە بوون بە هەندێک بەهای ڕۆحی و ئەخلاقیەوە.دەیانەوێت بەهەموو شێوەیەک ئایین لە دەسەڵات دووربخرێتەوە ، چونکە پێیان وایە بە جێبەجێکردنی ئاین  کۆمەڵگە بەروە دواوە دەڕواتەوە و نابێت بەخاوەنی دەوڵەت، لەکاتێکدا ئیسلام لەسەر دەمی پێغەمبەر (د.خ)  بەردی بناغەی  دەوڵەتی ئیسلامی لە مەدینە داناوە و ڕووخانی دەوڵەتی عوسمانیش دواین عەڵقەی ئەو دەوڵەتە ئیسلامییە بووە. ئەوانەشی کە دەڵێن ئیسلام تەنها بواری ڕۆحی دەگرێتەوە بێ ئاگان لەوەی قورئان دەفەرموێت" لقد أرسلنا رسلنا بالبينات وأنزلنا معهم الكتاب والميزان" الحدید/٢٥، مەبەست لەمیزان بریتیە لەدادپەروەری لەناو خەڵکیدا .ئایا دادگەری کۆمەڵایەتی جەوهەری فەلسەفەی سیاسی نیە؟!.

.

نیشتمان پەروەری

ئەم زاراوەیە لەفەرهەنگی خۆرئاواوە لە کۆتایی سەدەی نۆزدە و سەرەتایی سەدەی بیستەمدا بەم ناوەڕۆکە تازەی ئێستاوە هاتووەتە ناو فەرهەنگی گەلانی موسڵمانی خۆرهەڵات و لەوانەش گەلی کوردستان.

لەکەلەپووری ئیسلامیدا دەستەواژەی (دار الاسلام، دار الفکر، دارالحرب) لەبری نیشتمان بەکارهاتووە و، لەدەقی قورئانیشدا بە (الدیار) هاتووە"لا ينهاكم الله عن الذين لم يقاتلوكم في الدين ولم يخرجوكم من دياركم أن تبروهم وتقسطوا إليهم "

گومانی تێدانیە مرۆڤ هیوای هه‌موو خیرو خۆشىیه‌ك بۆ نیشتمانی خۆی ده‌خوازیت، ناچاریش نه‌بیت یان نه‌كریت، زه‌حمه‌ته‌ نیشتمانی خۆی به‌جی بیڵی.گەل هەرچەندە بەدەست دەسەڵاتدارە خوێنمژەکەیشیەوە بچەوسێتەوە  ئینتمای بۆ نیشتمان کاڵ بێتەوە توڕە و پەستیش بێت.  قبووڵی ناکات هیچ کەس و لایەنێک سوکایەتی بە ئاڵا ونیشتمانەکەی بکات. هه‌موو مرۆڤیكی سه‌ر ئه‌م زه‌مینەش‌مافی سروشتی و خواپیداوی خۆیانە‌ كه‌ خاك و نیشتمان و زیدی باوو باپیرانی خۆمانیانیان خۆش بویت. نیشتمانپەروەریی ڕاستە قینە تەنها قسەکردن نیە ، دەبێ بەکردەوە بسەلمێنرێت و ڕەنگدانەوەی هەبێت  ،بەڵام کاتێک کەسێک نیشتمان بخاتە خزمەتی حزب، حزبیش بخاتە خزمەتی بەرژوەندیە تایبەتیە کانی خۆیەوە، ئەوە بە خیانەتکردن لەنیشتمان ئەژماردەکرێت و ، نیشتمان پەروەرییەکەی  دەکەوێتە ژێر پرسیارەوە.لەئێستادا و لەهەرێمی کوردستانی دا بەهۆی سیاسیەتی چەوتی حیزبەکانەوە تاکی کورد وای لێهاتووە دەڵێت:" بەجێهێشتنی نیشتمان ئەرکێکی مرۆڤ دۆستانەیە". تاکی کورد پێش هەموو شتێک هەست بە چەوساندنەوە و زوڵم دەکا. بە دڵنیاییشەوە حیزبە کوردیەکانی رۆژهەڵات لە داهاتوو و لە ئیستاشدا دەبی وڵامدەرەوە  ئەوبن ، دەبێت ئاوڕێک لە تاکی کورد و گەنجی کورد ونەوەی نوێ بدەنەوە و خۆیان بۆ پێناسە بکەن و خیانەت لەو کورسی و دەسەلاتەیان نەکەن کە پێیان بەخشراوە و هەست بە بەرپرسیارەتی ڕاستەقینە بکەن و هەوڵی ئاشت کردنەوەی ڕۆڵەی نیشتمان بدەن و نیشتمانیان لا شیرینتر بکرێت...

ئافرەت وئابووری

(وڵات بۆ بەرەوپیشچوونی باری ئابوری و پتەوكردنی ژێرخانەكەی پێویستییەكی گەورەی بە رۆڵی ئافرەت دەبێت، چونكە كۆمەڵگا ئەگەر بە نیوە بێت ئەوا پێكهاتووە لە ئافرەت و ئا لەو كاتەدا بێكاری هەر تاكێك جا چ ئافرەت یان پیاو كاریگەری تەواوەتی دەبێت لەسەر هێڵی بێكاری و داهاتی وڵاتەكە) . ئەگەر مامەڵەکردن لەگەڵ ئافرەت مامەڵەیەک نەبێت لەسەربنەمای ئاینی پیرۆزی ئیسلام وئافرەتان لایەنی ئابووریان بەهێزنەبێت ،ئەوا دەبنە ئامێرێك بە دەستی پیاوەكانەوە، كە تەنیا لە بەرژەوەندی خۆیان كەڵكیان لێ وەردەگرن. ئافرەت لە م سەردەمەدا و هەرێمی كوردستان ئافرەت  خەریكی پەیداكردنی ئایندەی خۆیەتی لەڕێگەی جیاواز لە سەردەمانی پێش جاران گەر تەنها لەڕێگەی ئاژەڵداری و ڕستن و چینینەوە بژێوی خۆی و خێزانەکەی پەیدابکردایە ئێستا لەچەندین ڕێگەو شێوازی جۆراو جۆرەوە بەردەوامە لە بتەوکردنی لایەنی ئابووری ، بەڵام لە بواری ئابووری حکومەتدا پێگەی ئەو تۆی نیە و لاوازە،ئافرەتان توانیویانە ڕۆڵی خۆیان بگێڕن جا چ لەڕێگەی دام و دەزگا حکومەیەکانەوە بێت یان ناحکومیەکان یان کەرتی تایبەتەوە، بەڵام نەگەشتوونەتە ئاستی پێویست.ئەو ڕێکخراوانەشی کە باس لەیەکسانی ئافرەت دەکەن باشتر داوا بکەن ئافرەتان وەک پیاوان بەشداربن لە بەرهەمهێنان و لە وەرگرتنی داهات لەبەرامبەر ئەو کارانەدا کە دەیانکەن و، بە شێوەیەکی فیعلی بەشداربن لە پرۆسەی ئابوریدا و ببنە خاوەنی بڕیار لەبارەی رەوتی ئابوری و بەڕێوەبردنی ئەو شوێنانەی کە کاریان تێدا دەکەن.ئافرەت بەحکومی ئەوەی عاتفی و بەسۆز و وردبینن ، بەدڵنیاییەوە دەتوانن زۆر بەجوانی لەو کەرتەدا کار بکەن و بەرنامە ڕیژی باش دابنێن

ئافرەت لەشارستانیەتی ئیسلامدا

پێش هاتنی ئیسلام لەنێو عەرەبدا ئافرەت شان وشکۆی نەبووە و،  لەلایەن پیاوەوە  وەک کاڵایە سەیردەکرا ، دەیان وت هەموو ئەرک و مافی ئافرەت ئەوەیە کە دەبێت منداڵ بنێتەوە و شیری منداڵ بدات، دوای تەواکردنی ماوەی پێدانی شیری منداڵیش هیچ پشکێکی لەپەروەردەی منداڵدا نەبووە، و پیاوان لەهاوسەرگیریدا سنوریان بۆنەبووە ، چەند ئافرەتیان بویستایە دەیانتوانی بیهێنن ، ئەمە سەرەڕای ئەوەی زۆربەی هۆزەکان کچەکانیان زیندە بەچاڵدەکرد.بەڵام کاتێک ئیسلام هات هەموو نایەکسانیەکانی ڕەتکردەوە شوناسی بەخشی بەئافرەت ، خودای گەورە  لە بنەما و ئەسڵی دروستکردندا پیاو و ئافرەتی یەکسان دروست کردوە , جیاوازی نەکردوە لە نێوانیاندا (خَلَقَكُم مِّن نَّفۡسٖ وَٰحِدَةٖ ثُمَّ جَعَلَ مِنۡهَا زَوۡجَهَا) الزمر/٦ واتە ((خوا ئێوەی لەگیانی ئادەم دروستکردوە هەر لەئادەمیش خێزانەکەی واتە حەوای دروستکردوە))، خوای گەورە ئافرەت و پیاوی لە ئەسڵی بەندایەتی کردن و ئەرکە شەرعیەکانیشدا یەکسانی کردون , فەزڵ و گەورەی هیچ یەکێکیانی نەداوە بەسەر ئەوی تریاندا تەنها پێوەرێک کە دایناوە بۆ جیاوازیکردن لە نێوانیانیاندا بە جۆرێک کە کامیان لەکامیان لەپێشتر و بەڕێزتر بێت بریتیە لەپێوەری لەخواترسان و چاکەکاری و چاکسازی وەک دەفەرموێت ((يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ إِنَّا خَلَقۡنَٰكُم مِّن ذَكَرٖ وَأُنثَىٰ وَجَعَلۡنَٰكُمۡ شُعُوبٗا وَقَبَآئِلَ لِتَعَارَفُوٓاْۚ إِنَّ أَكۡرَمَكُمۡ عِندَ ٱللَّهِ أَتۡقَىٰكُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَلِيمٌ خَبِير))ٞ (الحجرات :13) واتە ((ئەی خەڵکینە ئێمە ئێوەمان لەنێر و مێیەک دروست کردووە و کردوومانن بەچەند هۆزو عەشیرەت و قەومێکەوە تابەبرایەتی و خۆشەویستیەوە لەگەڵ یەکتریدا مامەڵە بکەن , بێگومان باشترین کەستان لای خودا ئەو کەسەتانە کە لەهەموتان پارێزگارتر و لەخوا ترستر بێت, بەراستی خوا بەکاروکردەوەکانتان زۆر ئاگادارە)). بەڵام لەڕۆژگاری ئەمڕۆماندا دەبین زۆرکەس و لایەن وڕێکخراو هەن گەر ئافرەتان و تاکەکانمان شارەزانەبن  ئەوا توشی هەڵدێریان دەکەن بەبیانووی ئەوەی ئیسلامی غەدری لەئافرەت کردووە فەزڵی پیاوی داوە بەسەر ئافرەتدا.

هەژارەکان

"هەژارەکان ئەوانە نین کە دەستیان بەسکیانەوەیەو برسیانە ، بەڵکو ئەوانەن کە وادەزانن شەهادەو رۆشنبیری و زیرەکی واتا خۆ بەگەورەزانی و دوورکەوتنەوە لەخەڵکی ئاسایی"

گەندەڵێ  لەکوردستاندا هەمیشە کێشەیەکی سیاسی و ئیداری بوە. چینە هەژارەکانی کۆمەڵگە، زۆرترین قورسایی گەندەڵیان کەتوورە سەرشان، بە هۆی ئەو جیاکاریانەی گەندەڵی دروستیکردون، چینە هەژارەکان ناچار دەبن بەرگەی ئەو بارە  قورسە بگڕن ژیانی گولە مەرگی بەڕیبکەن لەکاتی ڕوودانی قەیراندا دۆش داماو دەمێننەوە زیاتر وزیاتر هەژاردەبن و ئەوانیش زیاتر وزیاتر دەوڵەمەندە تر. ئەم هەمیشە قوربانی دەستی نوخبەیەکی باڵادەست بوونە ، ئەوان لەجەنگدا دەمرن ، لەقەیرانەکاندا برسییان دەبێت ، کەچی دەسەڵاتدارەکان مەرگ و تیاچوون و برسێتی هەژارەکان دەکەن بە پەیژەیەک بۆ ئەوەی زیاتر پێدابچنە سەرەوە ، بۆ ئەوەی هەژارەکان هەژارتر و ئەوانیش دڵرەقتر و دەوڵەمەنتر و گەندەڵتر دەبن.لەپشت ئەم گەندەڵیانەی ئێستایی کوردستانیشەوە، کەسانێکی لاواز‌و هه‌ژار ئامادەنیین تا بیانەوێت لەڕێگای گەندەڵییەوە پێداویستییەکانی ژیانی ڕۆژانەیان دابین بکەن و،دڵمان بەحاڵیان بسوتێت. ئەم گەندەڵییانە پەیوەندی بە هه‌ژارییەوە نییە، بەڵکو پەیوەندی بە بوون‌و ئامادەگی نوخبەیەکی بەهێز‌و باڵادەستەوە هه‌یە کە بەشێوەیەکی ترسناک دەسەڵاتی سیاسی‌و دەسەڵاتی ئابورییان بەیەکدی تێکەڵکردووە. دکتۆر "جیم ویزەرس Dr. Jim Withers" کە لەشاری پتسبۆرگی ئەمریکا دەژی،لەساڵی 1992 هەتا ئێستا ،شەوانە بەبەرگی هەژارەکانەوە بەشەقامەکاندا دەگەڕێ و چارەسەری پێویست بۆ ئەو نەخۆشانە دەکات کە هچ شوێنێکیان نییە و هەژارن. بەڕاست کاتی ئەوەنەهاتووە سەرۆک و دەسەڵاتدارەکانی کورد جۆ جارێکیش بێت بێنە ناوخەڵکەوە و دەرد و نەهامەتی ئەم گەلە چەوساوە چارەسەر بکەن؟!، بۆجارێکیش بێت پێش ئەوەی  مەرگ یەقەتان پێبگرێت ویژدانی نوستووتان بەئاگا بهێننەوە و ، ڕووناکی بگەڕیننەوە بۆ چاوەکانتان ببینن ڕۆڵەی نیشتمان چۆن بەچی حاڵێک ژیان بەڕیدەکات...

پێغەمبەر(د.خ)

گرنگی‌و بایەخ دان بە فەرموودەكانی پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم ئەركی سەرجەم موسڵمانانە هەركەس بە گوێرەی توانای خۆی، چونكە سوننەتی پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم روونكەرەوەی قورئانی پیرۆزەو رووناك كەرەوەی رێگای ژیانە، وە ئەو فەرموودانە هەروا بە ئاسانی بە ئێمە نەگەیشتووە، بەڵكو زانایان لە هاوەڵان‌و دوای ئەوانیش ژیانی خۆیان بەخشیوە تا ئەو فەرموودانەیان بۆ ئێمە كۆكردۆتەوە . ئێمەی موسڵمان ناتوانین بەشێوەیەکی ڕاست و دروست لەئیسلام تێبگەین، ناشتوانین وەک پێویست پابەندبین پێیەوە لەڕێگای شارەزا بوونمانەوە نەبێ بەژیاننامەی پێغەمبەرەوە( ص) ، خوای گەورە ئاینی ئیسلامی کردوتە ئاینی ئێمە، هەروەها ئەو نیعمەتەی بۆکردووینەتە بەرنامە و شەریعەت و ڕێگای ڕاست لەدونیادا، لەبەر ئەوە بەو پەڕی وردی و هۆشیارییەوە ژیاننامەی پێغەمبەر(ص) بخوێنینەوە، تا لەگەڵ قورئانی پیرۆزدا ، کەیەکەم سەرچاوەی ئاینی ئیسلامە، بەهەردووکیانەوە ئیسلامی پاک و بێگەردیان لێ وێنا بکرێ و ئێمەش وەک خۆی جێبەجێی بکەین و ڕەنگ بداتەوە لەژیانماندا.خودای گەورە لەقورئانی پیرۆزدا دەفەرموێت(وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ))[الأنبياء:107،واتا(ئێمە تۆمان تەنها وەک ڕەحمەتێک بۆ جیهانیان نەناردووە). خودای گەورە پێغەمبەری ناردووە بۆ سەرجەم گەلان تاوەکو پەیامی خودا بڵاوبکەنەوە و لەڕێگەی هەڵوس و کەوتو ڕەوشتیانەوە مرۆڤەکان فێربکەن کەچۆن خودای گەورە لەخۆیان ڕازی بکەن ناردونی بۆ ئەوەی ئێمە شوێن پێیان ھەڵگریننەوە ولە شێوازی ژیان و پەرستشەکاندا.(تَبَارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعَالَمِينَ نَذِيراً) الفرقان:١(پاک وبێگەردی بۆ ئەو خوایەی قورئان- کە ڕوونکەرەوە و جیاکەرەوەی هەق و باتڵە-ی بۆ بەندەی خۆی بەپلەبەندی دابەزاند، تا بۆ هەموو جیهان ببێتە ئاگادارکەرەوە).

صەڵاوات و سەلام لەپەیامبەری پێشەوامان صلى الله عليه وسلم

لەگەڵ هەڵهاتنی گزنگی هەموو بەرەبەیانێكی ڕۆژی هەینی دا خۆشەویستێك چاوەڕوانی سڵاوی تۆیە !!!!

مرۆڤ و مادە

"دەبێت دونیا لەژێڕ چنگتدا بێت نەل لەدڵ و دەروونتدا"

زۆرن ئەو مرۆڤانەی کە بەردەوام  له‌هه‌وڵداندان بۆ ئەوەی  بگه‌نە‌ لوتکه‌ی دەوڵەمەندی وکەیف وسەفایی دونیای ئیتر به‌هه‌ر ڕێگاو‌ هه‌ر شتێک که‌ مرۆڤ هیواو ئاواتی یه‌تی‌ پێی  دەیگرێتە بەروادەزانێت کە  گه‌شتە‌ لوتکه‌ ئیتر ڕزگاری.بەڵام کەگەشت بەلوتکە دیسانەوە تێرناخوات و ئاسودەنابیت ولەهەوڵی بەردەوامت زیاتردایە، نمونەی ئەوە مرۆڤانەی کە مادە نقومی خۆی کردوون و ڕۆحیی لەبیر بروونەتەوە  زۆرن کە ، لەمەیدانی ژیاندا ڕاکەڕاکەیانە تەنها بۆ تێرکردنی جەستەیان . ئەمە ئەوە ناگەیەنێت دژایەتی هەبێت لەنێوان گیان و مادەدا، نابێت بەدوای مادەدا ڕاکەیت، بلکە مەبەست ئەوە دەبێت هاوسەنگی ڕاگریت لەنێوانیاندا، برسیتی جەستە برسێتی ڕۆحت لەبیرنەباتەوە، چۆن هەوڵی تێرکردنی جەستەت دەدەێت بەو شێوەیە هەوڵی تێرکردنی ڕۆحیشت بدەت، گومانی تێدانیە تێرکردنی ڕۆحیش لەڕێگەی ملکەچکردنی فەرمانەکانی خودای گەورە و زیکر وپەرەستشەکان و زانیارییەوە دەبێت (ئەگەر گیان لەگەڵ زانست و زانیاریدا تێکەڵ بکەین ئەوا دەبینە باشترین دەوڵەمەندی جیهان).شەرت نیە ئەوانەی لەڕووی مادییەوە دەوڵەمەندن بەختەوەرەکانی ژیان بن  چونکهئەوان  بیر له‌وه‌ ده‌که‌نەوەکه‌ چۆن دەستکەوتەکانیان  بپارێزن و ئاگایان لێیان بێت، که‌ ده‌بینیت ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌ش له‌ ده‌ستی مرۆڤدا نی یه‌ و ته‌ نانه‌ت کاتێک سه‌رئێشه‌یه‌ك یان هه‌ڵامه‌تێکت تووش ده‌بێت به‌رگری ته‌واوت له‌ خۆشت پێ ناکرێت له‌ بچوکترین کاره‌ساتی دوونییا که‌ به‌سه‌رت دا دێت بۆیه‌وەک پێشینانیش وتوویانە"چەرخی گەردوون لەچەرخاندن بەردەوامە" ئەوەی ئەمڕۆ لەڕووی مادییەوە دەوڵەمەندە ڕەنگە سبەی ببێت بەهەژارترین کەس لەڕووی مادییەوە  ژیانی دوونییا نه‌ دڵنیای ڕاسته‌قینه‌ی تێدایه‌ نه‌ژیانی ڕاسته‌قینه‌!،

لاسایکردنەوە

لاسایکردنەوەی کوێرانە یەکێکە لەهۆکارەکانی لادانی ڕاستەقینە، بەتایبەتی لاسایکردنەوەی ڕۆژئاوا. کەئەمەش لەڕێگەی تەکنۆلۆژیاوە پێمان دەگات. گەر بەسودیش بێت زەرەرەکەی چەند ئەوەندەی سودەکەی دەبێت، چونکە هەریەک لەو دامەزراوانەی جیهانی ڕۆژئاوا ئامانج وپلانێکی لەپشتەوەیە بەتایبەتی بۆ تاکی موسڵمان.

دکتۆر عەلی شەریعەتی دەڵیت لاسایکردنەوە:تێهەڵکێش کردنی بەشێکە بۆ یەکێکی تر و لەکەسێکشەوە بۆ ئەوی تر، هەر یاسایەکیش بۆ یەکێکیان دەردەچێت ئەوا ئەوی تریش دەگرێتەوە، یاخودا هەرچی ئەوەی یەکەمیان ئەنجامی دەدات دەبێت ئەوەی دووەمیشیان دووبارەی بکاتەوە.

گومانی تێدا نیە لاسایکردنەوەی سونتەکانی پێغەمبەر(د.خ) و هاوڵانی لەژیانی ڕۆژانەماندا دەبێتە هۆی بەدەستهێنانی هەردوو دونیامان، بەڵام لێرەدا مەبەستمان لەو جۆرە یاسایی کردنەوە نا مەعقوڵانەیەکە کە بەبێ ئەوەی سودێکی بۆ دونیاو دواڕۆژمان هەبێت، کوێرانە دەکەوینە دوای تێیدا عەقڵ بەکار ناهێنین، جا ئەم جۆرە لاساییکردنەوە لەڕێگەی جل و بەرگەوە بێت یاخودا یان خودا هەندێک ئاداب و نەریتەوە کە دوورە لەکۆمەڵگاکەی تۆوە و، کۆێرانە بەدوای دەکەویت و جێبەجێی دەکەیت، زۆرێک هەن بەهۆی لاسایکردنەوەی کەسانی دیکەوە خۆیان لەدەست داوە، نمونەی هەندێک هونەرمەندو لایەنگرانی بهێنینەوە، ڕۆژانە دەبیستین و دەبینن کە لە وڵاتانی جیهانی چەندین کەس هەوڵدەدات لەڕێگەی نەشتەرگەری جوانکاری و جل و بەرگەوە خۆیان شێوەی هونەرمەند دڵخوایان بکەن، وە زۆرێک لەو کەسانە لەژێر چەقۆی نەشتەرگەریدا گیان لەدەست دەدەن. گەر بێنە سەرباسی ئێمەی ئافەرتی کورد و پۆشینی جل و بەرگەکانمان گەر بەرواردێک بکەین لەگەڵ جل و بەرگی پێشووی خۆماندا دەبینین چەندە جیاوازن، گەر کەسێک بێتە وڵاتەکەمانەوە زەحمەتە جل و بەرگی ئافرەتی وکرد بناسێتەوە، چونکە  لەئێستادا زۆربەکەمی ئافرەتەکان ئەو جلە دەپۆشن ئەوانەشی بۆ سەفرەو سەیرانەکان دەیپۆشن هەر بەناو جلی کوردییە، گەر سەردانی ئێران یاخودا هندستان بکەیت دەبینیت چون ژنەکانیان دەستیان گردووە بەجلە ڕەسەنەکانی خۆیانەوە  لەهەرکوێ دونیا بن دەناسرێنەوە کە ئافرەتی کام وڵاتن

گەنج وفشارە مەدەنیەکان

تێکڕای چین و توێژەکان بەگلەین لەحکومەتی هەرێمی کوردستان ،بەهۆی کەمی موچە و نەبوونی خۆشگوزەرانی و خراپی باری ئابووری و، سستی وکەم تەرخەمی لە ڕاپەڕاندنی ئیش و کارەکانی هاوڵاتیان و،بوونی گەندەڵی زۆر لەسەرجەم دام و دەزگاکاندا.

 لەم ڕۆژگارەی ئەمڕۆماندا گوێنەگرتن و فرامۆشکردنی چین و توێژەکان بەتایبەتی توێژی گەنجان لەلایەن حکومەتەوە وایکردووە گەنجان نیشتمان بەجێبهێڵن وەیان ئارەزووی بەجێهێشتنی نیشتمان بکەن. لەکاتی خۆپیشاندان و نارەزاییەکاندا بێنە سەرشەقام و دەنگ هەڵبڕن و سینەی خۆیان بکەن بەقەڵغان بۆ گوللەی دەسەڵاتداران لەتاو گوێگرتن و دابینکردنی مافەکانیان. هێندە چەوسانەتەوە دروشمی مردن لەم ژیانە باشترە دەڵێننەوە وئامادەن بمرن بەس بەم شێوەی ئێستا درێژە بەژیان نەدەن.زۆرجار لەڕێگەی فشاری مەدەنیانەو نارەزایەتی مەدەنیانەوە هەوڵی دابینکردنی مافە سەرەتاییەکانیانن داوەو دەدەن، بەڵام ئەوەی ترسکای ئومێدبێت بەدی ناکەن،چونکە گەشتوون بەو قەناعەتەی گوێیەک نیە گوێ بۆداواکارییەکانیان بگرێت، قسەکردنیش بێ بوونی گوێگرێک هیچ سودێکی نیە. بۆیە دەبینین زۆرجار خوپێشاندان و ناڕەزاییەتیاکانیان کە بە مەدەنیانە دەست پێدەکات، بە توندو تیژی و زەبری هێزو گوللە کۆتای پێ دێت، وەک لەخۆپیشاندانەکانی (١٧) شوبات و ڕۆژانی دوایی و ساڵی پاری شارەکانی دیکەی هەرێمی کوردستان بینیمان چەند قوربانییەکەی لێکەوتەوە

ئەوەی جێگەی نیگەرانیە بوونی ژمارەیەکی زۆری ڕیکخراوەکانە لە هەرێمدا و وە بوونی چەندین ڕێکخراوی گەنجان و لاوانە، کە چی ڕێکخراوەکانی لاوان و گەنجان بەپێی پێویست ڕۆڵیان نیە لەپاڵپشتی کردنی داواکارییەکانی گەنجان و لاواندا  ئەوەی لەخۆپیشاندانەکاندا دەبینیت زیاد لەنەوەتی گەنج و لاوان، بەڵام ڕیکخراوێکی تایبەت بەئەوان نابینرێت لەڕیزی خۆپیشاندانەکانەوە بوەستیت و بڵێت ئێمەش دەنگمان لەپاڵ دەنگی ئەواندایە، پێش ئەوەی سینەی ئەوان بە ئامانج بگرن سینەی ئێمە بەئامانج بگرن. پێویستە ڕێکخراوەکانی ئەو بوارانە هەوڵبدەن گەنجان و لاوان ڕابهێنن لەسەر داواکردنی مافەکانیان لەڕێگەی فشارە مەدەنیەکانیانەوە و داوا لەدەسەڵاتدارانیش بکەن، زەبری هێز بەکارنەهێنن بەرانبەر سەروەتی نیشتمان کە گەنج و لاوەکانمانن...

گیانی تۆ بەهای ڕزگارکردنی هەبوو!

"بەرد وڕووەکێک کەسوودیان هەبێت، باشترە لەو مرۆڤەی کە بێ سوود بێت"

بەهۆیی قەیرانەکانی هەرێمی کوردستان و خراپی گوزەرانی ژیانی هاوڵاتیان، ڕۆژ نیە گۆێبیستی کۆچی ئازیزانمان نەبین، کەڕێگەی مەرگ دەگرنە بەر بەرەو ئەورووپا دا، کەبەداخەوە دەریایی ئیجە دەبێت بە نیشتمانی هەندێکیان و خەونەکانیان لەخۆیدا نقووم دەکات ، کەچی ئەم دیاردەیە هەر بەردەوامی هەیەو حکومەتیش هەر لێی بێدەنگە،بێدەنگی حکومەتیش دەی سەلمێنێت گیانی هاوڵاتیەکانی بەهای ڕزگارکردنی نیە، دەگێڕنەوە جارێک:

پیاوێک بەمەلەکردن لەناو ئاوی ڕووبارێکی خوڕێن و مەترسیدار ژیانی خۆی خستە مەترسییەوە و، مێرمنداڵێکی لەمەرگ ڕزگار کرد، کەبەهۆی شەپۆلەکانەوە کەوتبووە قوڵایی ڕووبارەکە.

کوڕەکە پاش زاڵبوون بەسەر دڵەڕاوکە و ترسی خنکان ڕووی کردە کابرا و ووتی:" لەوەی گیانی منتان ڕزگار کرد، زۆر سوپاستان دەکەم".

کابرا سەیری ناو چاوانی کوڕەی کردو ووتی:" سوپاسی ناوێت، کوڕم تەنها لەوە دڵنیابە کە گیانی تۆ بەهای ڕزگار کردنی هەبوو!".

ئەی بۆ کەسێک پەیدانابێت لەنێو سەرکردنەکانی ئێمە بە هاوڵاتی و گەنجەکانمان بڵێت گیانی ئێوە بەهای ڕزگارکردنی هەیە ، ئیدی نیشتمان بەجێمەهێڵن و لەنیشتمان بمێننەوە، ئێرە نیشتمانی ئێوەشە.سەرگەردن بوون وسەرلێشوایی ڕۆڵەی نیشتمان چەندە زەرەر بەخۆیان خێزانەکەیان بگەیەنێت سەدهێندە زەرەر لەکۆمەڵگە ، نیشتمانێک گەر بۆ ڕۆڵەکانی نیشتمان ببێت بەغەریبە و، بۆغەریبەکان ببێت بەنیشتمان ئەبێت چاوەڕوانی چی داهاتوویەکی لێبکرێت؟!، لەنیشتمانی من کە سەدان هاوڵاتی بیانی ڕووی تێدەکەن بۆ کارو بەباشترین شێوە خزمەت دەکرێن و کوردستان بەسەرچاوەی پەیداکردنی داهاتیان دەزانن، ئەی بۆ هاوڵاتیەکانی بێ داهاتن بۆ دەبێت کورد هەمیشە غەیر پەرست بێت و، ڕۆڵەکانی خۆی لەنیشتمان بەدەر بنێت و باوەش بۆ ڕۆڵەی نیشتمانێکی دیکە بکاتەوە.

" لە دوی نیشتمانێ وێڵم، بۆنی ئەکەم و هەستی ناکەم

هەستی ئەکەم و نایبینم، ئەیبینم و نایناسمەوە"

(مامۆستا پشکۆ)

کێ دەبێت کۆمەڵگا بگۆڕیت

لای هەمووان ڕوونە بارودۆخی ئەمڕۆی هەرێمی کوردستان نالەبارەوە چەندین کێشە وقەیران ڕووی لەناوچەکە کەردووەوە، ئەمش بێزاری لای هاوڵاتیان دروستکردووە، ڕاستە وەزعەکە سەخت و ناخۆشە، بەڵام نابێت لەبیری کەین تەنها ئێمەی کوردنین ڕووبەڕووی قەیران بووینەتەوەو ژیان زەحمەت بووەوە بۆمان، گەر ئارام بگرین و تێبکۆشین بەدڵنیاییەوە ئەم وەزعەش تێدەپەڕیت. بۆیە پێویست دەکات نەهێڵین سەختی ژیان کاریگەری هەبێت لەسەر لەت بوونی کۆمەڵگەو دروستبوونی ئاژاوە و دووبەرەکی بۆ ئەوەی  دڵی دوژمنانمان خۆش نەکەین وئەو دەستکەوتە مێژووییەی بەدەستمان هێناوە لەدەستی نەدەین.

 گەر ئەوەی شارەزایی مێژووی ئەوروپا بێت، پێش شورشی پیشەسازی ئەو گەلەی کە ئەمڕۆ پێشەنگی جیهانن لە پێشکەوتندا بە سەخترین شێوە ڕۆڵەکانی دەچەوسێنرانەوە قوربانی زۆریان دا تا گەشتن بە ئەمڕۆ، ئێمەی کوردیش قوربانی زۆرمانداوە لە مێژووی خۆماندا، وە بەئەمڕۆ گەشتووین . زەروور دەست بەو دەستکەوتە مێژووییەی گەلەکەمانەوە بگرین کەچەندین ڕۆڵەی نازدار خۆینی ڕژاندا لەپێناویدا، پێویستە هۆشیارو بەئاگا بین بۆئەوەی نەبینە ئامرازو وڵاتانی دیکە بۆ بەرژەوەندیەکانی خۆیان بەکارمان بهێنن و بەشداری گەمە سیاسیەکانی خۆیانمان پێبکەن .ئێمەکورد دەبێت شوناسێك‌و پێناسەیەكی تەواومان هەبێت تا مانا بەكوردبوونی خۆمان ببەخشین ،بۆ ئەوەی  ئاسانتر لەململانێ سیاسیەكانیشدا سەنگ ‌و قورسی خۆمان بپارێزین. دەبێت هۆشیار بین لەڕووی کارکردن لەسەر لایەنی عاتفیمان بەکارمان نەهێنن، ئێمەی کورد زۆربەی تاکەکانمان عاتفین و زۆر زوو دەکەوینە ژێر کاریگەریییەوە. باردۆزخی ئەمڕۆ هەموو تاکێکی کورد لێی بەرپرسیارە ،زۆربەی تاکی ئێمە لەڕێگەی موچەوە فێری تەمبەڵی کراوە  بەبەڵینەکان فریودراوە، ئێستا کە بەڵێنەکانی بەبۆ جێبەجێنەکراوە چەشنی منداڵ دەستی کردووە بە وڕک گرتن، ئێمە دەبێت فێربین چۆن بتوانین خۆمان بەخیو بکەین و لایەنی ئابووریمان بەهێز بکەین ،پشت بەستن بەحکومەت لەڕێگەی ئەو موچەیەی کە پێمان دەدات بەم ڕۆژەی ئەمڕۆمان دەگەیەنێت کە موچە نیە زۆرێک لەموچەخۆرەکان توانا و شارەزاییان لەهیچ کارێکی دیکەدا نیەو ئێستا هواریان لێ بەرزبووەتەوە.

کێ بەرپرسیارە لەقەیرانەکان!

کێ بەرپرسیارە لەقەیرانەکان ، ئەم دۆخەی ئێستایی هەرێمی كوردستان کێ لێی بەرپرسیارە. باشە بۆ کەس خۆی ناکات بە خاوەنی بۆ هەموان بێدەنگن، بۆ هەڵوێستەکان وەک کەفی سەر ئاو وان و زوو نامێنن. ئەوە گومانی تێدانیە  ئەگەرئێستا بارودۆخەكە باش بوایە لەهاتوو هاواری لایەنەسیاسیەكان ،ئارەزووی خوێندنی کەڵەشێرەکانی لادێ دەبووین کەزەمانێک بێزارترین دەنگ بوون کە دەیان خوێند. باشتر وایە هەرچی زووە لایەنەكانی دان بەشکستی خۆیاندا بنێن کە سەرکەوتوو نەبوون لە پێکێهنانی حکومەتی بنکە فراواند. ئیدی ئەوەندە دەستی دەستی بەچارەنووسی ئەم گەلە نەکەن تاكە چارەسەر بۆ گەرانەوەی متمانەى جەماوەر کۆبوونەوەیەلەسەر مێزی گفتوگۆکان و سازشکردنە لەبەرژەوەندییە حیزبیەکانیان چونکە گەر وانەبێت  لەهەڵبژارنەکانی داهاتووداباجی دەدەن . لەم ھەلومەرجەدا زۆرێک لە دەسەڵاتداران و سیاسیەکان ھەموو بەھایەکی ئەخلاقیان لەدەستداوە و ململانێکان تەنھا خواستی حیزبی و دەستکەوتی زیاترە بۆ حیزب نەک شەڕکردن لەسەر مافەکانی خەڵک و موچە فەوتاوەکانیان و بە نیوەکردنی موچەی فەرمانبەرانی ئاسایی، ،ده‌ركه‌وتنی‌ روَژانەی كاربه‌ده‌سته‌كانتان و لێدوانه‌ یه‌ك له‌ دوای یه‌كه‌كانیان، ئه‌وه‌نده‌ی‌ تر باری‌ سه‌رشانی‌ خه‌ڵكه‌كه‌ی‌ قورستر كردووه‌ و، لێدوان و یەکتری شکاندنەوە و لێدوانی دژ هیچ سود بە هاوڵاتیان ناگەیەنێت ...ئەوەی ئێستا گرنگ و زەروورە سازان و سازش کردنە، ئەمەش لەڕێگەی خاڵە هاوبەشەکانی نێوانیانەوە دەبێت، بۆ ئەوەی کۆبوونەوەکانی داهاتوو چەشنی کۆبوونەوەکانی ڕابردوو نەبێت، پێویستە لایەنەکان گۆڕان لە شێوازی گفتۆگۆکانیاندا بکەن، ئامانجیان لەگفتوگۆ کردن خۆسەپاندو خۆ فەرزکردن نەبێت بەسەر ئەویتردا، دەبێت لەخاڵی هاوبەشی نێوانیانەوە دەست بە گفتوگۆ بکەن، ئەگەر ئەیانەوێت کۆبوونەوەکانی لەمە بەدوایان بەرئەنجامێکی دڵخۆشکەری هەبێت و ڕزگاریان بێت لە گلەییەکانی کۆمەڵگەو گاڵتە پێکردن و پێکەنینەکانی ناحەزانی کورد، کە لە کەمیندان بۆ ئەوەی ڕیک نەکەوتنی لایەنەکان ئاژاوەی ناخۆی لێبکەوێتەوە و، باری ئەمنی و ئاسایشی وڵات بەرەوخراپی بڕوات.

کورتەیی ناسیونالیزم

ناسیونالیزم ( Nationalism) ، پێکاهاتووە لەهەر دوو وشەی (Nasei) بەواتایی لەدایک بوون، (Ism) بەواتای ناسین. لەفەرهەنگی ئۆکسفۆردی ئینگلیزیشدا هاتووە کە ( ناسیونالیزم ویست وئارەزووی گرووپێکی مرۆییە کە هاوبەشن لە(ڕەگەز، کەلتور، زمان..) بۆ پێکهێنانی دەوڵەتی سەربەخۆ.

ناسیونالیزم پرنسپێکی سیاسیە ، مانا دەدات بەنەتەوەکان لەسەر بناغەی تایبەتمەندی نەتەوەیی مافی چارەنووسیان هەبێت و دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیان دابمەزرێنن.

بزووتنەوەی ناسیۆنالیزم  مێژووەکەی لە (٢٠٠) ساڵ تێناپەڕیت . دەرکەوتنی ئەم چەمکە بەم ئاما ژەو ناوەڕۆکەی ئێستاوە دەگەڕیتەوە بۆ دوای شۆڕشی فەرنسی .ئەم بزووتنەوەیە هەوڵدەدات ڕۆڵەکانی نەتەوەیەک لەسەر بناغەی جیاوازبوونیان لەڕووی زمان و مێژوو وفەرهەنگەوە هەست بەجیاوازی و سەربەخۆی خۆیان بکەن و هەر لەو ڕەوانگەشەوە هەست بەجیاوازی و هەوڵی بوژانەوەی کەلەپووری خۆیان بدەن و داوای مافەکانیان بکەن.

لەنیوەی دووەمی سەدەی نۆزدە بە دواوە وردە وردە سەرەتاکانی نەتەوایەتی لەخۆرهەڵات  سەری هەڵدا و لەکوردستانیش دا نیمچە کۆدەنگیەکە هەیە کە، شێخ عوبەیدوڵلای نەهری(١٨٨١) لەڕووی سیاسی و حاجی قادری کۆیی لەڕووی ڕۆشنبیرییەوە بەباوکی ناسیونالیزمی کوردی و سەرەتایی بزوتنەوەیی نەتەوەیی داەنرێن.

ناسیۆنالیستی کورد هه‌مان نیشتمان په‌روه‌ریه‌، لەهەشتاکان و بەتایبەتیش لەنەوەتەکان دا ،کۆمەڵێک نوسەری کوردو بەشێ لەناوەندە سیاسی و ڕوناکبیرییەکەی کوردستان لەئەنجامی قووڵ نەبوونەیان لەدیین و تێنەگەیشتنیان لەدیین و هەوڵ نةدان بۆ تەواوی چوارچێوەکانی دینی ئیسلام. لەهەوڵی ئەوەدا بوون بیسەلمێنن ئیسلام نەک لەمێژووی خۆیدا هیچ  خزمەتێکی ناسیونالیزمی نەکردووە، بەڵکو زیانی گەورەشی لێ داوە. هاتوون گوناحەکانیان خستۆته ئەستۆی دیین بۆ نموونه کەدەر حەق بە کورد هەرشتێ کرابێ،بۆیە کەوتتونەتە هەڵەی زەقی واقعییەوە .

کلاسیزم

رێبازی کلاسیزم یان (کلاسیسیزم ) (بە ئینگلیزی - Classicism) یەکێکە لە رێبازە ئەدەبیەکان و بزاڤە هونەریەکان لە سەدەکانی پێش زایین تا کۆتایی سەدەی ١٨ زایینی. لە بارەی رەچەڵەکی زاراوەکە چەندین بۆچوونی جۆراوجۆر هەن  هەندێک دەڵێن لە:"کلاسیسکاس" (Classicus)ەوە هاتوە کە بە واتای چین دێت.هەندێک پێیان وایە ،لە ووشەی Classise لاتینەوە هاتوە کە بە واتای پارچەیەکی کەشتی دێت..

(کلاسیزم:بریتیە لە پەیوەندی ڕۆح و ئەندیشەی تاک بۆ ڕابردوو، هاوکات  یەکە کۆمەڵایەتیەکانی هەموو ئەو کۆمەڵگەیانە ڕیک دەخات کە لەسەر بنەمای ڕێو ڕەسمی ڕابردوو بونیاد نراون، دیسان بنچینەو ڕەچەڵەکی گشت داب ونەریتەکانی ئێستا و ڕابردووش پەیوەست دەکات و گرێیان دەدات بەیەکەوە).

هەرچی سەبارەت بە کلاسیزمی کوردیشە، کلاسیزمی کوردی بەوە جیا دەکرێتەوە کە گیانێکی نەتەوایەتی تیایە کە ئەم گیانەش لە شێوەزار و ووڵاتانی تر نەبووە، جگە لەم گیانەش نووسەرانی کورد کلاسیزم بەکاردەهێنن بۆ نووسینی بەرهەمی خۆشەویستی و غەزەل و پێداهەڵدان و ئاینی و چەند مەبەستێکی تریش.

قەیرانی ئابووری

لەئێستایا سەرەچاوەی سەرەکی داهاتی هەرێمی کوردستان بریتیە لەناردنە دەرەوەی نەوت، بەلام بەهۆی سیاسیەتی وڵاتە دەستڕۆشتووەکانەوە دەبینین چۆنە یاری بەنرخی نەوت دەکرێت و، بەمەیلی خۆیان نرخەکەی بەرزدەکەنەوە نزمی دەکەنەوە، ئەمەش وڵاتە نەوتیەکان بەتایبەتی عێراق و هەرێمی کوردستان بە تایبەت تر زەرەرمەندی یەکەم دەبن بەهۆی پشت بەستنیان بەنەوت وەک تاکە داهات وفرامۆشکردن و سرینەوەی ئاسەواری كەرتی كشتوكالی، بەشار كردنی لادێكان و چەكداركردنی جوتیار و كرێكاران، نەبوونی سیستەمێكی ئابووری تۆكمەی پێشوەخت و قۆرخكردنی سەرچاوەكانی داهات لای گروپ و كەسە دەست رۆیشتوەكان  وادەکات قەیرانەكان بەردەوام بەرەو قوڵبونەوە بڕوات.  سەرباری هەبوونی رێژەیەكی زۆری كرێكاری بیانی لە كوردستان و زیاتر بوونی ژمارەی ئاوارەكان كە بۆتە هۆی دروست بوونی قەیرانی بێكاری و سەرهەڵدانی هەژاری. وە بەشێوەیەک لەبازارەکانی هەرێمی کوردستان وای لێهاتووە ئەولەیەت بۆ کرێکارانی عەرەب و بیانی بێت تا کوردەکە ،چونکە ئەوان ئامادەن لەبەرانبەر پارەیەکی کەم دا کارەکە ئەنجام بدەن. زۆرێک لەرەخنەگرانی ئابووری ئەم سیاسەتی کارکرد نی زۆر لەپێناو پارەیەکی کەم بە نەبوونی وێژدان و ئەخلاق لەسیاسەتدا وەسف دەکەنە. هەرێم بۆ ئەوەی لەم بارودۆخە ڕزگار بێت دەبێت بوژانەوەی  بازاڕ بکات بە‌ یه‌كێك له‌ بنه‌ما سه‌ره‌كیه‌كانی‌ رێكخستنی‌ ئابوری‌ و، گرنگی بەکەرتی کشتوکاڵ و پیشەسازی بدات و ئەو بەرهەمانەی لەناوخۆداهەن هاوردەی لەدەرەوەکەم بکات . وە زۆرگرنگە دەرفەتێک بە ئافرەتانیش بدرێت لەبازاری کاردا بۆ ئەوەی ئەوانیش ڕۆڵی خۆیان ببینن لە وبەرەوەپێش بردن لەکەرتی ئابووریدا، پێویستە ڕێگە نەدرێت بە کۆمپانیان زەبەلاحەکان کە خێر وبێری وڵاتەکەمان ببنە دەرەوە بەتایبەتی کۆمپانیاکانی دەرهێنانی نەوت کە ڕۆڵێکی گرنگیان هەیە لەپیس کردنی ژینگەی هەرێمی وکردستان و، ئەو شوێنانەی نەوتەکە تێدا دەردەکەن، کەچی دەبینیت خەڵکی شوێنەکە جگە لە دوکەڵ و پیس بوونی هەوای شارەکەیان و خراپ بوونی ڕێگاو بانەکەیان هیچ سودێکی لێنابینن

ساتێک بێدەنگی!

چ بوونەوەرێکی عەجیب وغەریبین ئێمەی مرۆڤ لەنێو ئەم ژاوەژاوەی ژیاندا، خۆمان کاسب وکپ کردووە، هەمووان هاواردەکەن و کەسیش گوێێ لەکەس نیە.

جاران دەنگی بۆقەکان ناسازترین دەنگ بوون سکاڵامان لەقیڕەقیڕی بۆقەکان دەکرد، ئێستا هاوار و وتارو دەربڕینە بێ پیت و رۆحەکانی سیاسیەکان، بوونەت هۆی ئەفسوس خواردن بۆجارێکی کە گوێ بوون لەدەنگی کەڵەشێرەکان.

لێرەدا  لەگۆڕەپانی ژیاندا دەڵێی پێشبڕکێیە لەسەر هاوارکردن وژاوەژاواکردن، هەندێک پڕ بەگەروو وتە درۆینەکانیانەوە دەهۆننەوەو هەڵدەستنە سەر سەکۆی ڕۆژگارو خۆیان نمایش دەکەن، گرنگ نیە چی دەڵێن گرنگ ئەوەیە چۆن ژاوەژاوەێک دروست بکەن ، تا ژاوەژاوی پێشوو لەبیر خەڵک بەرنەوە ، ڕۆژێک بە دروستکردنی ژاوەژاوی داعش، ڕۆژێک بازرگانی لەگەڵ داعش، ڕۆژێک ....ڕۆژێک نیوموچە، ڕۆژێک روبع موچە، خەڵکی مشغوڵ دەکەن ، هەڵاهەڵی هەندێک کەس و لایەنیان لەماوەکانی ڕابردوودا و بێدەنگی ئێستایان ئەوە دەخاتە روو ئەو ژاوەژاوانەی پێشوویان کە ناویان لێنابوو  شەڕی بودجە و قوتی خەڵك لە ڕابردودا جگەلە بانگەشەیەك بۆ چوونە سوڵتە و گرتنە دەستی دەسەڵات هیچی تر نەبوە .کەواتە ساتێک بێدەنگی كەوت کە بەهیچ شێوەیەك بەرژەوەندییە باڵاكانی خەڵكتان لاگرنگ نییە و گوێ لەخەمی خەڵکی ناگرن. سادتێ بێدەنگی بۆقەکان کەئەیـانەوێت ئـاوازی بـولـبول بـچڕن، نەک کەس بەدەنگیان هەڵناخەڵەتێ، بـەڵکـو هـێـندە دەنگیـان نـاسـازە خـۆیان پـێـش هـەمـوان لـێـی بـێـزارەبـن...!

ژن لەناو حزبەکاندا

لەگەڵ ئەوەی دەسەڵات بواری بە ژنان داوە بێنە ناو سیاسەتەوە ولەنێو حیزب و دامەزراوە حکومیەکان و ناحکومەیەکاندا بەشداریان پێکراوە و،ژنان بە ناوی ژنان و رێکخراوەکانی ژنانەوە قسەی خۆیان دەکەن، بەڵام ئەم ڕێگەپێدانە بەپێی پێویست نیەو تائێستاش ڕێگە بەئافرەت نەدراوە کە خۆی بسەلمێنێت، بلکە زۆری بەحیزبەکان تەنها وەک بوکەڵەیەکی نمایش کار لەنێو حیزبەکەیدا هێشتوویەتیەوە بۆ ئەوەی سبەی ، ڕووبەڕووی ئەو پرسیارە نەبێتەوە بۆچی ئافرەت لەحیزبەکەتدا بەدیناکرێت...لە سەدەی رابردووەوە تائێسەش رێكخراوەكان لە هەوڵدان ژن وەك هاوشانی پیاو بخەنە ڕوو و بەشداری پێ بكەن لە بوارەكانی بەڕێوەبردنی ژیان و شوێنی گونجاوی خۆی پێ بدەنو ئەو جیاوازییە گەورەیە نەهێڵنەوە، ئەم هەوڵانە هێشتا وەك پێویست نەیانتوانیوە یەكسانی جێگیر بكەن. ئێستە لە كوردستان پیاوان پشکی شێریان هەیە لەوەرگرتنی پلە وپایەکاندا بەتایبەتی سیاسیەکان ،زۆر ژن هەن خاوەنی سەربەخۆیی ئابووری و پێگەی كۆمەڵایەتین، بەڵام وەك سیاسی نەیانتوانیوە بگەنە شوێنێك شایانی باس بێت.بەڕای زۆرینەش هۆکارەکەی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کەژن له‌ناوحزبه‌كاندا ته‌نها ئامرازێكن بۆ كۆكردنه‌وه‌ی ده‌نگ و  سه‌رخستنی لیسته‌كان، بۆیە ئیتر كاتی ئه‌وه‌ هاتووه‌ ژنان ڕێگاچاره‌ی تر بدۆزنه‌وه‌ بۆ وه‌رگرتنی موسته‌حه‌قاتی ژن له‌ناوحزبه‌كان و پۆسته‌حكومییه‌كاندا، وه‌كو نوسین و پێشكه‌شكردنی پڕۆژه‌یاسای تایبه‌ت به‌م كێشه‌یه‌ بۆئه‌وه‌ی وه‌كو چۆن به‌یاسا ڕێژه‌ی به‌شداری ژن بۆپه‌رله‌مان دیاری كراوه‌، ئاواش بۆ به‌شداری ژن له‌حكومه‌ت به‌ یاسا دیاری بكرێت.نەک وەک خێر وسەدەقەی پێبکەن بەکۆتا دەنگەکان ژنان پاڵ بنێن بۆنێو دەسەڵات.

دەسەڵاتداران گیرفانیان پڕە،ئێمە دڵمان

"ئەترسم نەگەی بەو دەوڵەتەی کە هەموو کات پێویستی بە هۆشیاریە، کە تۆ خەتووی لەباوەشی چارەنووسێکی خەوتوودا".

ئێمە تەنها نەوت و غازەکەمان هەرزان فرۆش نەکرا، گیانی هاوڵاتیەکانیشمان هەرزان فرۆش کراوە. ڕۆژ بەڕۆژنەھامەتی وبێ مافی وقەیرانی  نوێ دەخوڵقێنن و ئەرکی سەرشانی هاوڵاتیان قورستر وقورستر دەکەن مشەخۆرەکانی دەسەڵات ، سەلماندیان کەنرخی کورسیەک ونرخی بەرمیلێک نەوت لەم ھەرێمەدا زۆرگرانترو گەورەترو بەنرخترە لە نرخی ھاوڵاتیان . ناوە ناوە باس لە دروستکردنی دەوڵەتی کوردی دەکەن و باس لە مۆدێرنەو پێشکەوتن دەکەن، کەچی عەقڵیەتی چاخی بەردینیان هەیە ،ئێستاش هەمان عەقڵییەتی جارانیان هەیە بەردەوام خەریکی پڕ کردنی قاسە وگیرفانەکانیان، ئەوان گیرفانیان پڕە ئێمە دڵمان، دڵمان پڕە لەهاوار و حەسرەت چەشنی دڵی دایکێک کە شاهیدی سەرهەڵگرتنی جگەرگۆشەکەی بووە بۆ وڵاتێکی غەریب، نەیتوانیوە ڕێگری لێبکات چونکە زانیویەتی گیرفانەکانی خاڵییەو بەگیرفانیی خاڵیشەوە ژیان بەڕێناکرێت. ئەم دەسەڵاتە بەلایەوە  گرنگ نییە کە ھەموو ھاوڵاتیانی کوردستان بەتایبەتی گەنجان کۆچ بکەن و ئەم ھەرێمە جێ ھێڵن وچۆڵ بکەن بەپێچەوانەوە ئەو پێ ی خۆشە وپێ ی باشە و لەبەرژەوەندی ئەودایە ئەو خەمی دەسەڵاتیەتی نەک ھاوڵاتی وخەڵکی. ئەوان کورسی دەسەڵاتیان بۆ بمێنێتەوە بەسیانە.بەئەوان چی ڕۆڵەی خەڵکی دەمرێت یان نا، ڕۆڵەی خۆیان لەلای چاوشین وقژ زەردەکان لەنێو ڤێلاو ئۆتۆمبیلی ئاخر مۆدیل نەدەزانن برسی چیە نە هاوین و نەزستان..هتد.ئەمڕۆتان ڕەشە مەهێڵن سبەیشتان ڕەش بێت بۆ جارێکیش بێت دەست بەرداری هەندێک لە بەرژوەندییەکانتان بن، لەپێناو بەرژوەندی هاوڵاتیەکانتاندا،تەنها جارێک بیر لەوە دایکە جەرگ سوتاوەبکەن کە ڕۆڵەکەی لەپێش چاوییەوە دەریایی ئیجە قووتی دەدات.. 

باڵاپۆشی

باڵاپۆشی بۆ ئافرەتی موسڵمان ناسنامه‌ی ناسینه‌وه‌یانه‌ له‌ دونیا.باڵاپۆشی‌ گه‌وره‌تره‌ له‌وه‌ی‌ ته‌نها پۆشاكێك بێت، پۆشته‌یی‌ پێش ئه‌وه‌ی‌ ڕواڵه‌ت وفۆڕم بێت، جه‌وهه‌ر و ناوه‌ڕۆكه‌ ده‌بێت له‌ناخی‌ مرۆڤدا حزوری‌ هه‌بێت. پاراستنی عه‌وره‌ت حه‌یاو شه‌ره‌ف و  كه‌سایه‌تی ته‌نها به‌پۆشینی پارچه‌قوماشێك نابێت به‌ڵكو پاراستنی چاو له‌ڕوانینی حرامو قه‌ده‌غه‌كراوه‌كان و كردارو گوفتاری دروست هۆكارن به‌پاك ڕاگرتنی ئافره‌ت و  به‌هێزكردنی كه‌سایه‌تی (قل للمؤمنين يغضوا من أبصارهم، ويحفظوا فروجهم، ذلك أزكي لهم.)

ئافره‌ت باڵاپۆشه‌ ماناى ئه‌وه‌ نییه‌ نازانێ مۆده ‌چییه‌، مانای ئه‌وەیە ده‌زانێ كه‌ى وه ‌بۆچى ده‌ى پۆشێ، حیجابەکەی جێى شانازى دنیاو دوارۆژه‌ و، باشترین ڕێگاى راستییه‌ و، ئاسوده‌یى یه‌ بۆخۆراكى رۆح و جه‌سته‌

کەدەوترێت حیجاب تەنها تایبەت نیە بەجل وبەرگێک و پۆشینی لەلایەن ئافرەتانەوە، بلکە لەسەرپیاونیش پێویستە ئاگاداری چاو دەمیان بن وبیپاڕیزن لەنەزرەکردن و قسەی نەشیاو،  په‌روه‌ردگار پیش ئه‌وه‌ی ڕوی په‌یامه‌ كه‌ی بكاته‌ ئافره‌تان و فه‌رمانی باڵاپۆشیان پیبَكات ڕوده‌كاته‌ پیاوان و فه‌رمانی پاراستنی چاویان پیده‌كات وه‌ك ده‌فه‌موێ‌  (قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ ؤيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ)، لەئایەتێکی دیکەدا خواى گەورەیە دەفەرموێ: [ يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاء الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِن جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَن يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا ] (الأحزاب: 59).

واتە: ئەى پێغەمبەرى خوا صلى الله عليه وسلم بەخێزان و كچەكانت و ئافرەتانى بڕواداران بڵێ با جلبابەكانیان (واتە: باڵاپۆش یان عاباكانیان) بەخویاندا بدەن، و خۆیان داپۆشن ئەوەش لەبارترە بۆ ئەوەى كە بە رەوشت بەرز و بەحەیا و حشمت و قورس و سەنگینى بناسرێنەوە، تا ئەزیەت و ئازار نەدرێن، پەروەردگارى تۆش لێبووردە ومیهرەبانە.

ئێمەی مرۆڤ دەبێت فه‌رمانه‌کانی ئیلاهی‌ به‌كه‌م سه‌یرنه‌كه‌ین هه‌وڵ بده‌ین به‌وشێوه‌ جێ‌به‌جێ‌ بكه‌ین كه‌له‌ڕوحی‌ ئاینی‌ پیرۆزی‌ ئیسلامه‌وه‌ نزیكه‌. خوای گه‌وره‌ بانگمان ده‌کات بۆ په‌یوه‌ستبوون به‌ فه‌رمانه‌کانی، ته‌نها و ته‌نهاش هه‌ر له‌ژێر سێبه‌ری جێبه‌جێکردنی فه‌رمانه‌کانی خوادا، رێز و پایه‌ی ڕاست و دروستی خۆمان ده‌دۆزینه‌وه‌. وه‌ یه‌کێك له‌و فه‌رمانه گرنگانه‌ی خوا بۆ ئافره‌تان، خۆداپۆشینه‌،تکایە خوشکی ئازیز پێش ئەوەی کفنەکەت ببێت بەیەکەمین پۆشاکی باڵا پۆشیت خۆت داپۆشە.

تەمەن ناگەڕیتەوە

"تەمەن خشڵێکی بەنرخە کە بەهیچ شتێکی ماددی پێوانە ناکرێ"

تەمەنە گوزارشتە لەهەناسە، هەموو هەناسەیەک کەدێتە دەرەوە  هەرگیز ناگەڕیتەوە، تەمەن شتێک نیە کڕین و فرۆشتنی پێوەبکرێتە، بۆیە زۆر زەررووەئێمەی ئیماندار بزانین ئەوە تەمەنەی پێمان بەخشراوەوە ئەو کاتەی لەبەردەسماندایە بەچییەوە بەسەری دەبەین، دەبێت لەخۆمان بپرسین چیمان ئامادەکردووە بۆ وەڵامی پەروەردگار کاتێک لێمان دەپرسێت: تەمەنت بەچییەوە بەسەربرد. حسنی بصری لەو وتەیەکیدا دەڵێت" لەنێوان دوو کردوەدا چەندە جیاوازی هەیە!، کە یەکیان چێژەکەی  سنوردارە و ئێشەکەی دەمێنێتەوە، ئەوی تریان ئێشەکەی دەڕوات و پاداشەکەی دەمێنێتەوە"، خودای گەورە مرۆڤی سەرپشک کردووە لەهەڵبژاردنی چاکەو خراپەی خۆیدا، کەواتە سەرپشکیت لەئێستادا دواڕۆژی خۆت دیاری بکە.دڵ تەنگ و نائومێد مەبە بەوەی لەبەسەرچووە و لەدەستت ڕۆشت، چونکە ئێمە دونیاییەکی ترمان لەپێشە دونیایی نەبڕاوە ،ئەگەر لەم دونیاییەوە دڵتەنگ و نەخۆشێت سەبرت هەبێت و ئارام بگرە ، ڕۆژەکانت لە تەمەڵى و دڵتەنگیدا بەفیڕۆ مەدە، چێژ لە هەموو ساتێکى ژیان وەربگرە لەگەڵ ئەو کەسانەدا کە خۆشتدەوێن و بە شوێن خەونەکانتدا بچۆ وهەموو هەوڵى خۆت بدە بۆ بەدیهێنانى خەونەکەت، بیر لە کاتى بەدیهێنانەکەى مەکەرەوە، تەنها ئەوە بکە کە لەسەرتە و ئەوى ترى جێبهێڵە بۆ پەروەردگارت، پەروەردگار ئەوەی بەندای نائومێد ناکات کە خۆشیانی ئەوێت..چاکە بکەو ببەخشە ،بەو ئومێدەی خودای گەورە لەدوا ڕۆژدا گوناهەکانت ببەخشێت.